1-Azerbaycan’ın “antiterör operasyonu” düzenlediği Karabağ nerede?
1-Karabağ Güney Kafkasya’da, Azerbaycan’la Ermenistan arasındaki bölgede yer alıyor. Yüzölçümü 4.400 kilometrekare, 2013 sayımına göre nüfusu 146 bin. Başkenti Hankenti (Ermeniler Stepanakert diyor)
2-Adı nereden geliyor?
2-Karabağ adının Türkçe kara ve bağ kelimelerinden geldiği düşünülüyor.
3-Bölge tarih boyunca kime ait oldu?
3-Karabağ tarihini boyunca, Akkoyunlular, Karakoyunlular, Osmanlılar, İranlılar ve Ermenilerin egemenliğinde kaldı. Osmanlı İmparatorluğu bölgede 1578-1605 ve 1723-1736 yılları arasında hüküm sürdü. 1813’deki Gülistan Antlaşması’yla İranlılardan Rusların eline geçti. 1923 yılında Sovyet yönetimi bölgeyi Azerbaycan’a bağladı.
4-Sorunun kaynağı ne?
4-Karabağ, Azerbaycan’a bağlı özerk bir cumhuriyetti. 1988 yılında, yani Sovyetler Birliği’nin dağılmasından kısa süre önce Karabağ’a yaşayan Ermeniler tek yanlı olarak bağımsızlık ilan etti. Azerbaycan kararı tanımadı.
5-Çatışmalar ne zaman başladı, ne kadar sürdü?
5-Ermenilerin çoğunlukta olduğu Karabağ Parlamentosunun bağımsızlık kararı aldığı tarih olan 20 Şubat 1988’den hemen sonra bölgede çatışmalar başladı. Sovyetler Birliği’nin dağılma sürecinde olması Karabağ’da Moskova yönetiminin düzeni sağlamasını zorlaştırdı. Savaş, Sovyetlerin dağılmasından sonra da devam etti ve 1994 yılına kadar sürdü.
6-Savaşın sonuçları ne oldu?
6-Ermenistan tarafından da desteklenen Karabağlı Ermeniler Karabağ’ı tamamını ele geçirmekle kalmadı, çevresindeki Azeri topraklarını da işgal etti. Böylece Karabağ dahil Azerbaycan topraklarının yüzde 20’sinden fazlası Ermenilerin eline geçmiş oldu. Savaş nedeniyle bir milyona yakın Azeri evlerini terk etmek zorunda kaldı. Azerbaycan’da yaşayan 230 bin civarında Ermeni de ülkeyi terk etti. Rusya’nın arabuluculuğuyla 5 Mayıs 1994’de ateşkes imzalandı ve sorun “donduruldu.”
7-II. Savaş ne zaman başladı?
7- Rusya’nın ve Batılı ülkelerin, Ermenilerin lehine olan statükoyu korumak istemesi üzerine Azerbaycan uzun süre bekledikten sonra 27 Eylül 2020’de topraklarını geri almak için harekete geçti. 44 gün süren savaşta Azerbaycan ordusu uzun süredir işgal altında bulunan beş şehir, dört kasaba ve 286 köyü almayı başardı. İki taraftan yaklaşık yedi bin askerin öldüğü çatışmaların ardından 10 Kasım 2020’de ateşkes anlaşması imzalandı.
8-Azerbaycan son operasyonu neden başlattı?
8-Ermeni güçlerinin, Ahmetbeyli-Fuzuli-Şuşa kara yoluna döşediği mayınların patlaması sonucu sivillerin ve polis memurlarının ölmesi üzerine Azerbaycan Ermeni güçlerini silahsızlandırmak amacıyla bölgede operasyon başlattı ve 60’dan fazla mevziiyi ele geçirdi. Erivan ise bölgede askeri bulunmadığını savunuyor. Diğer yandan, Azerbaycan Karabağ’la Ermenistan arasındaki tek geçiş yolu olan “Laçın Koridoru”nu, bölgeye silah gönderilmesi için kullanıldığı gerekçesiyle geçen yılın sonundan bu yana abluka altında tutuyor.
9-Türkiye’nin tepkisi ne oldu?
9-Dışişleri Bakanlığı son operasyonla ilgili olarak şu açıklamayı yaptı:
“Azerbaycan’ın Karabağ bölgesinde bulunan gayrimeşru Ermeni silahlı unsurlarca Azerbaycan ordusu mensuplarına ve güvenlik görevlilerine yönelik uzun süredir devam eden silahlı saldırılar ve provokasyonlara karşı, Azerbaycan ordusu tarafından münhasıran askeri unsurların hedef alındığı bir anti-terör operasyonu başlatılmıştır.
İkinci Karabağ Savaşı’nın sona ermesinden bu yana geçen yaklaşık üç yıllık sürede sahadaki duruma ilişkin olarak sürekli dile getirdiği meşru ve haklı endişelerin giderilmemesi neticesinde Azerbaycan, kendi egemen toprakları üzerinde gerekli gördüğü tedbirleri almak durumunda kalmıştır.
Azerbaycan ile Ermenistan arasında bugüne kadar titizlikle yürütülen kapsamlı görüşme sürecinin sonuç odaklı olarak devamının sağlanmasının, bölgede barış, güvenlik, refah ve kalıcı istikrarın tesisi için yegâne yol olduğuna inanıyoruz.”
10-Rusya-Ermenistan ilişkileri neden gergin?
10-Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Ermenistan yıllarca Rusya’nın Kafkasya’daki yegane müttefiki oldu. Ermenistan’da üssü bulunan, sınırlarını koruyan Rusya, ekonominin önemli bölümünü de elinde tutuyor. Ancak Nikol Paşinyan’ın 2018 yılında başbakanlığa gelmesi ve ülkesini Moskova’nın yörüngesinden çıkararak Batı’ya yönelmek istemesi Rusya’yı kızdırdı. 2020 yılındaki savaşta Ermenistan’ın yenilgisinin bir nedeni de Moskova’dan beklediği desteği alamamasıydı. Paşinyan ülkesini sıkışmışlıktan kurtarabilmek amacıyla Türkiye ile ilişkileri düzeltmek istiyor. Paşinyan ayrıca, daha önce hiçbir Ermeni liderin yapmadığını yaparak Karabağ’ın Azerbaycan toprağı olduğunu kabul etti.
