Rus siyaset bilimci, medya ve iletişim uzmanı Dr. Maksim Alyukov’un Moscow Times gazetesinde yayımlanan makalesinin özet çeviri:
Ukrayna’nın işgalinden sonra Kremlin’in iç işleyişini anlamak için Rus kanallarındaki siyasi tartışma programlarını izleyenlerin sayısı inanılmaz arttı. Ama tabii, Putin’in bir sonraki adımını bu yolla tahmin etmeye uğraşmak nafile bir çaba.
Bu programları izleyenler savaşla ilgili genel gidişat hakkında fikir edinmekten çok, Moskova’nın askeri başarısızlıkları ya da Rus ordusunun yönetiminin eleştirilmesi gibi Batı’da Rusya’nın elit kesiminde görüş ayrılıkları olarak yorumlanan lafları yakalama eğiliminde.
Rusya’daki siyasi tartışma programları iç siyasi iklimle ilgili bilgi veriyor gözükse de aslında çarpıtılmış gerçekleri yansıtıyor. Çünkü bu programların birinci görevi iç kamuoyunu şekillendirmek. 2010’ların başında parlamento seçimlerine hile karıştığı gerekçesiyle protestolar düzenlenmesinin ardından Kremlin halkın gündemini belirleme yöntemini değiştirmesi gerektiğini fark etti ve böylece ortaya yeni bir siyasi talk şov türü çıktı.
Manchester Üniversitesi akademisyenleri Vera Tolz ve Yury Teper eğlence ve ajitasyon kelimelerini birleştirerek bu tür programlara “aji-eğlence” adını taktı. Bunlar bir yandan dünyadaki diğer siyasi talk şovlara benzeyen ama diğer yandan siyasi ve ideolojik mesajlar içeren programlar. Bunlar hem Kremlin’in temel ideolojik yaklaşımlarını yansıtıyor hem de formatıyla izleyenlerin ilgisini çekiyor.
Devlete ait 1. Kanal’ın çalışanları bazı konukların ne kadar çok bağıracağına göre seçildiğini söylüyor. Ama bu kriteri Kremlin’in görüşlerini aktarmaktan çok ticari kaygılara bağlamak gerekir.
Bu tür programlardaki aykırı fikirleri Rus eliti içinde gerginlik olarak yorumlamak doğru olmaz ama zaten asıl amaç özgür bir siyasi tartışma yaşandığı izlenimi yaratmak. Programların konuklarından sorumlu olanlar, “liberal” diye bilinenlerle önceden görüşmeler yaparak Kremlin’in söylemlerini baltalamalarını peşinen engelliyor.
Rus televizyonlarındaki eleştirinin dozu Ukrayna’daki Rus birliklerinin çekilme süreçlerinde artıyor. Çoğu haber programı önceleri tamamen sessiz kalıyordu ama bu kuşku yaratacağı için cephedeki zorlukları ele almaya başladılar.
Kremlin, “çekilme” ya da “toprak kaybı” gibi ifadelerin yerine “yeniden gruplandırma” ve “taktik amaçlı yeniden yerleşme” gibi ikame kelimeler buluyor ve programların sunucuları hemen bunları kullanmaya başlıyor. Böylece izleyenlerin duyduklarını sorgulama şansı azaltılıyor.
Siyaset sosyoloğu Sam Greene, Putin’in konuşmalarının çoğunluk kafa karıştırmaya yönelik olduğunu ve bilgi içermediğini söylüyor. Aynı durum televizyonlardaki siyasi programlar için de geçerli ama bir fark var: Onları bir görevi de eğlendirmek. Yani program konuklarından biri Rusya’nın Ukrayna’dan çekilmesinin iyi bir fikir olduğunu söylüyorsa hemen aldanmayın, ortada Putin’e yönelik bir muhalefet falan yok.
Kremlin’le programların editörleri haftalık toplantılar yapıyor ve hangi olayın nasıl sunulması gerektiği konusunda çerçeve çiziliyor. Tabii buna bir de gazetecilerin otosansürü ekleniyor.
Kremlin’in önde gelen propagandacıları Vladimir Solovyov ya da Olga Skabeyeva için durum farklı değil. Onlar da talimat almakla birlikte yayınlarının içeriğini belirleme konusunda diğerlerine göre bir hayli özerklik sahibiler.
Dolayısıyla siyasi tartışma programlarını analiz ederek sonuçlara ulaşmak nafile bir çaba.
Rus devlet medyasını izleyerek öğrenilebilecek tek şey, kullanılan jargonun değişip değişmediği. Örneğin Ukerayna’yı “Nazilerden arındırma” ve “Askerden arındırma” terimleri son zamanlarda savaşın gerekçesi olarak artık pek kullanılmıyor.
Rus siyasi tartışma programları eğlendirirken propaganda yapan, kamuoyunu şekillendiren ve izleyenleri şaşırtarak reyting üretmeye çalışan yayınlar.
Bu programların herhangi bir tutarlılığı yok ama zaten kamuoyunu şaşırtmak ve felç etmek Kremlin’in sık kullandığı bir taktik.
Fotoğraf: Olga Skabeyeva (solda) ve Yevgeniy Popov
