Fuad Safarov, Moskova
Salı günü hayatını kaybeden Sovyetler Birliği’nin son lideri Mihail Gorbaçov’un iktidardan düşmesine yol açan süreci başlatan 19 Ağustos 1991 darbe girişimi konusunda bazı ilginç detaylar gün ışığına çıktı.
KGB’nin Kırım’daki üst düzey yetkilisi Lev Tolstoy, Gorbaçov’la ilgili bazı bilgileri Rus medyasıyla paylaştı. Darbe günlerinde Kırım’daki Foros’ta bulunan yazlık konutunda bulunan Sovyet liderinin ayrılmasına izin verilmemişti. Tolstoy, enformasyon ablukasında bulunan Gorbaçov’un imdadına Türk ve Bulgar medyasının yetiştiğini, Moskova’da yaşananları bu yolla öğrenebildiğini anlattı. Şu anda emekli olan General Tolstoy, “İletişim kesilince Gorbaçov’un ev hapsinde olduğunu anladım ama enformasyon açısından başka olanaklara sahipti. Ara verici istasyonlarımız kapatılsa da çevredeki diğer istasyonlar iyi çalışıyordu. Nöbetçi karakolda televizyon çekiyordu” dedi.
Gorbaçov’un Sovyet televizyon kanallarında durmadan gösterilen “Kuğu Gölü” balesini izlediğini anlatan Tolstoy, “Kendisinde Japon ve Batı Alman marka radyo ve televizyon sistemleri vardı. Damadı Anatoli’nin İngilizcesi mükemmeldi. Türkiye ve Bulgaristan bize yakındı. Gelişmeleri oradan izleyerek sürekli bilgi alıyordu” diye konuştu.
19 Ağustos sabahı Komünist Parti, KGB ve Kızıl Ordu üst düzey yetkilileri bir araya gelerek “GKÇP” adında bir komite oluşturdu. Komite darbe girişiminde bulunarak Kırım’da tatil yapan Gorbaçov’u görevden uzaklaştırdı ve ülkede olağanüstü hal ilan edildi. Fakat o dönem Sovyetlerin çatısı altında yer alan Rusya’nın lideri Boris Yeltsin’in çağrısıyla halk Moskova sokaklarında direnişe başladı ve 21 Ağustos’ta darbe başarısızlıkla sonuçlandı. Darbe yönetiminde yer alan Oleg Baklanov, Vladimir Kryuçkov, Valentin Popov, Boris Pugo, Vlasili Starodubçev, Aleksandr Tizyakov, Dmitri Yazov tutuklanarak cezaevine gönderildi. Pugo intihar etti
Rus kamuoyunda 31 yıl önceki darbe girişimi hâlâ tartışılıyor. Bazı tarihçiler, darbenin bizzat Gorbaçov’un gizli “desteğiyle” yapıldığını ve Sovyet liderinin o günlerde “ikili” davrandığını iddia ediyor. Yıllar sonra basına konuşan Savunma Bakanı Yazov, “İsteseydim özel birlikleri her yere göndererek çoğu yetkiliyi yakalardım. Fakat iç savaşın çıkmaması için yapmadım” demişti.
