“Madde 1: Eğer 18 yaşından küçükseniz, çocuksunuz ve haklarınız var.”
Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, 1989
Çocukların hakları neden özel ?
Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’de düzenlenen haklar yetişkinlerin haklarına çok benzese de, söz konusu sözleşme yetişkinlerin ve hükümetlerin çocukların tüm haklarına erişimlerini sağlamak konusunda ek sorumlulukları olduğunu belirtmektedir. Çünkü çocuklar büyüyor, öğreniyor ve bazen de yaşları nedeniyle daha fazla korunmaya ihtiyaç duyuyorlar.
Çocuklar hangi haklara sahiptir?
Dünyadaki neredeyse tüm ülkeler 1989 Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’yi (ÇHS) yürütmeyi kabul etmiştir. Bu Sözleşme; sivil, kültürel, ekonomik, siyasi ve sosyal haklar olduğu gibi insancıl hukuk da dâhil, sadece çocukları ilgilendiren tüm uluslararası insan haklarını kapsamak üzere geliştirilmiş ilk araçtır.
Sözleşme’nin dört adet yol gösterici ilkesi bulunmaktadır ve bu ilkeler hakların tümünün yerine getirilmesi için temel gerekliliklerdir. Bu ilkeler:
Ayrımcılık yapmama: ÇHS’nin 42 maddesi dinleri, ırkları veya yetenekleri ne olursa olsun; ne düşündükleri veya söyledikleri gözetilmeksizin; kültürleri ne olursa olsun; kız veya erkek, zengin veya fakir fark etmeksizin TÜM çocukların haklarına ilişkindir.
Çocuğun üstün yararı: çocukları etkileyebilecek yönde verilen her karar veya yapılan her işlem her zaman için onların üstün yararına öncelik tanımalıdır.
Çocuğun varlığını ve gelişimini sürdürmesini sağlama: her çocuğun doğal olarak yaşama hakkı vardır. Onlara gelişmeleri ve potansiyellerini gerçekleştirebilmeleri için her fırsatın temin edilmesi, karar verme yetkisine sahip bireylerin sorumluluğundadır.
Katılım: Çocuklar kendi yaşam ve tecrübelerinin uzmanlarıdır ve kendilerini etkileyecek kararlarda onlara danışılması gerekmektedir. Her çocuğun kendi düşüncesini ifade etme hakkı vardır ve haklarının en iyi şekilde nasıl korunacağı ve yerine getirileceğine ilişkin tavsiye ve değerli bilgiler verebilirler.
Çocukların haklarına erişmesinin önünde engeller var mı ?
Tüm çocukların hakları olmasına rağmen, bazen onların bu hakları anlaması ve kullanmasının önünde büyük engeller bulunuyor.
Örneğin, tüm çocukların her türlü şiddete karşı korunma hakkı vardır. Ancak her gün pek çok çocuk evde, okulda veya bulundukları topluluklarda şiddete tanıklık ediyor veya şiddet görüyor.
Her çocuğun, kendi yaşamı hakkında kararlar verilirken fikirlerinin dinlenmesi ve ciddiye alınması hakkı vardır. Ancak pek çok yetişkin, çocukların yaşamlarında karşılaşabilecekleri sorunları çözmek üzere en iyi yolu bulmaları için onların görüşlerini dinlemeye zaman ayırmıyor veya onlarla işbirliği yapmıyor.
Hükümetler, yetişkinler ve çocukların bu engellerin üstesinden gelmek için birlikte çalışmaları gerekiyor. Böylelikle çocuklar haklarını yaşayabilecekler ve potansiyellerini en iyi şekilde gerçekleştirebilecekler.
Çocukların haklarını kimler korumaktadır?
Tüm dünyadaki ülkelerde yetişkinler ve hükümetler çocuk haklarını korumakla yükümlüdür. Çocuk Hakları Komitesi, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’nin yerine getirildiğinden emin olmak üzere bu Sözleşme’yi imzalayan ülkeleri denetleyen 18 Bağımsız uzmanın bulunduğu bir gruptan oluşuyor.
Çocuk haklarının UNICEF ile ilgisi nedir?
UNICEF, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından, çocuk haklarının korunmasını savunmak, çocukların temel ihtiyaçlarının karşılanmasına yardımcı olmak ve potansiyellerini en iyi şekilde gerçekleştirebilecekleri fırsatların önünü açmak ile görevlendirilmiştir.
UNICEF gibi organizasyonların hükümetlere, çocuklara dair sorumluluklarını hatırlatmaları açısından önemli bir rolü bulunuyor. O nedenle biz, çocuk haklarını en iyi şekilde korumaları ve desteklemeleri konusunda tavsiyeler vermek ve bunun en yüksek sayıda çocuğa ulaşmasını sağlamak için hükümetlerle birlikte çalışıyoruz.
Hükümetlerin veya yetişkinlerin bazen çocuk haklarını yeterli düzeyde korumamaları veya korumaları için gerekli donanıma sahip olmamaları halinde, UNICEF devreye girerek çocukların güvende olmaları, varlıklarını sürdürmeleri, büyümeleri ve doğru bakım görmeleri için gerekli donanımı sağlamak üzere diğer kurumlarla birlikte çalışıyor.
Çocuk Haklarına Dair Sözleşme için tıklayın.
