İngiltere‘de Oxford Üniversitesi bünyesindeki Reuters Gazetecilik Çalışmaları Enstitüsü, dünya nüfusunun yarısını kapsayan, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 46 ülkedeki dijital haber tüketimi ile ilgili 2022 Dijital Haber Raporu’nu yayınladı.
Yaklaşık 93 bin dijital haber tüketicisi ile yapılan anketin sonuçlarına dayanan raporda, küresel çapta tüketicilerin haberlere ilgisinin azaldığı ve gazetecilik ile toplum arasındaki bağın yıprandığı belirtiliyor.
Rapor, hâlâ gazete, dergi vb. dijital olmayan haber kaynakları kullanımının en fazla Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) yaygın olduğunu ve ABD’yi bu alanda Japonya, İngiltere ve Fransa’nın izlediğini ortaya koyuyor.
Genel anlamda haberlerden kaçınanların sayısının da arttığı belirtilirken söz konusu 46 ülkede tüketicilerin yüzde 43‘ü, haberlerden uzak durmalarının en önemli sebebi olarak çok fazla siyasi ve Covid-19 haberine maruz kalmayı gösteriyor. Yüzde 36’lık bir kesim haberlerin kendini olumsuz etkilediği için uzak durmayı tercih ettiğini dile getirirken yüzde 29’luk bir grup haberlerin güvenilmez ya da taraflı olduğunu düşünüyor.
2022 Dijital Haber Raporu’nun Türkiye başlığı altında kaleme alınan en dikkat çekici noktalardan biri, Türkiye’de “yüksek enflasyon, zorlu siyasi koşullar ve ticari baskılar” nedeniyle bağımsız gazetecilerin mali güvenliklerinin “giderek daha fazla endişe verici” boyutlara ulaştığı yönündeki ifade.
Raporda, Türk lirasının geçen yıl ABD doları karşısında yüzde 50 oranında değer kaybettiği ve düşen gelirlerle artan kağıt maliyetleri sebebiyle çok sayıda gazetenin ayakta kalma mücadelesi verdiği vurgulanıyor.
Hükümet karşıtı ve alternatif medyanın, ekonomik krize karşı hükümet yanlısı medyaya göre daha savunmasız olduğu da yer alırken, buna neden olarak devlet kurumlarının neredeyse yalnızca hükümete yakın yayın organlarına reklam vermesi ve Fox TV Haber, Tele 1 ve Halk TV gibi AKP hükümetini eleştiren yayın kuruluşlarının RTÜK tarafından defalarca para cezasına çarptırılması gösteriliyor.
Dijital Haber Raporu’nda, yakın tarihte yayınlanan bir başka rapora atıfla 2021 yılında RTÜK tarafından bağımsız medya kuruluşlarına, toplamda yaklaşık 2 milyon dolar ceza kesildiği ve bunun, söz konusu kuruluşları daha da zor durumda bıraktığı ifade ediliyor.
Raporun devamında Türkiye’deki medyanın durumu hakkında şu yorum yapılıyor:
“Siyasi sansür, bağımsız medya üzerinde ek baskılar oluşturuyor. Çevrimiçi haber kaynakları zaman zaman engellenirken bazen de uygunsuz veya saldırgan olduğu düşünülen içerikleri kaldırmaları istenmeye devam ediyor. Örneğin hükümet ihalelerindeki usulsüzlüklere ilişkin haberler, hızlı mahkeme kararlarıyla ya engelleniyor ya da kaldırılıyor.”
Türkiye’de bağımsız yayın organlarının düzenli olarak enflasyonun etkisini haberleştirdiği, hükümet yanlısı yayınların ise, emekli maaşlarındaki artış gibi daha olumlu haberlere odaklandığının altı çizilirken; önde gelen bağımsız gazetecilerin, hükümet tarafından onaylanmayan konularda haber yaptıkları için sürekli olarak gözaltına alındığı veya davalarla karşı karşıya kaldığı da söz konusu raporda yer alan ifadelerden bir diğeri.
2022 Dijital Haber Raporu, Türkiye’ye yayın yapan Deutsche Welle, Euronews ve Voice of America’nın Türkçe servislerinden RTÜK’ün yayın lisansı talep etmesine de değiniyor. Euronews bu süreçte lisans ihtiyacını önlemek için bazı videoları internet sayfasından çıkarmış; Deutsche Welle ve Voice of America ise RTÜK’ün lisans talebini kabul etmeyerek konuyu temyize taşımıştı. Burada mahkemenin vereceği karar bekleniyor.
Türkiye’de raporun hazırlanması için yapılan ankete katılanların sadece yüzde 23’ünün, medyanın siyasetin etkisinden bağımsız olduğunu düşündüğünü dile getirmesi de, raporda “şaşırtıcı değil” yorumu ile değerlendiriliyor.
Dijital Haber Raporu’na göre Türkiye’de en fazla izlenen, takip edilen ya da okunan medya kuruluşlarının başında, yüzde 58’lik bir kesimin haftada en az bir kez izlediği FOX TV geliyor. Sözcü gazetesi bu kategoride yüzde 33 ile ikinci, CNN Türk ise yüzde 31 ile üçüncü sırada yer alıyor. Söz konusu sıralamanın son sırasında ise yüzde 18’lik oranla A Haber kanalı bulunuyor.
(Deutsche Welle Türkçe)
